Ασπάλαξ
Σεφερλής vs. Ακρίτα
Έμαθα μόλις σήμερα (γι’ αυτό αντιδρώ καθυστερημένα) ότι η κα Έλενα Ακρίτα και η εφημερίδα «Τα Νέα», καταδικάστηκαν από το Πρωτοδικείο Αθηνών σε πρόστιμο 8.000 ευρώ γιατί το 2018 η κα Ακρίτα, σε άρθρο της στα «Νέα» άσκησε σκληρή κριτική στις παραστάσεις του Μ. Σεφερλή.
Διάβασα προσεκτικά (3 φορές) το κείμενο της κας Ακρίτα. Θα το αναρτήσω και στα σχόλια για να το διαβάσετε κι εσείς. Η κα Ακρίτα κατηγορεί τον κ. Σεφερλή για «στενομυαλιά», «ρατσισμό, ομοφοβία, χλευασμό των γυναικών, των γκέι, των ξένων, των υπέρβαρων, των «διαφορετικών». Τον χαρακτηρίζει trash. Αγγίζει και το κοινό του η κριτική της.
Τις απόψεις μου για το αν ο κ. Σεφερλής πρέπει να έχει το δικαίωμα να σατιρίζει χωρίς κανέναν περιορισμό, τις φαντάζεστε. Προφανώς θα πρέπει να το έχει – εκ του νόμου. Προφανώς, επίσης, αν κάποιο κανάλι, θεατρικός παραγωγός ή ηθοποιός δεν το ανέχεται και διακόψει τη συνεργασία, πρέπει να έχει, σαφώς, το δικαίωμα να το κάνει. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να απαγορευθεί στον κ. Σεφερλή να κάνει ό,τι κάνει.
[Η προσωπική μου γνώμη για τα σενάρια και τα θεατρικά έργα στα οποία παίζει ο κ. Σεφερλής δεν έχει καμία σημασία, δεν επηρεάζει καθόλου τις απόψεις μου για το αν θα πρέπει να έχει ο κ. Σεφερλής το δικαίωμα να κάνει ό,τι κάνει.]
Αλλά εδώ δεν τέθηκε ζήτημα περιορισμού του λόγου του κ. Σεφερλή ή ζήτημα κυρώσεων εις βάρος του. Τιμωρήθηκε η κα Ακρίτα γιατί του άσκησε σκληρή κριτική.
Δεν έχω δει την αγωγή ή την απόφαση αλλά νομίζω ότι είναι περιττό. Διότι το κείμενο της κας Ακρίτα σε καμία περίπτωση δεν εμπίπτει στις περιπτώσεις που δικαιολογημένα περιορίζεται ο λόγος (π.χ. συκοφαντία, απειλή, εκβιασμός, εξύβριση, κλπ.). Επιπλέον, το κείμενο της κας Ακρίτα δεν προσβάλλει την προσωπικότητα του κ. Σεφερλή αλλά το περιεχόμενο του καλλιτεχνικού του έργου. Ο κ. Σεφερλής, ως καλλιτέχνης, είναι υποχρεωμένος να ανέχεται την κριτική, ακόμα και την σκληρότερη.
Η κριτική που του ασκεί η κα Ακρίτα είναι σκληρή αλλά όχι η σκληρότερη που μπορεί να φανταστεί κανείς. Εγώ, για παράδειγμα, μπορώ να φανταστώ πολύ σκληρότερη κριτική εις βάρος του έργου του. Ακόμα κι αυτή όμως (η σκληρότερη) θα πρέπει να επιτρέπεται και να είναι ανεχτή από την έννομη τάξη.
[Η προσωπική μου γνώμη για το κείμενο και τις απόψεις της κας Ακρίτα δεν έχει καμία σημασία, δεν επηρεάζει καθόλου τις απόψεις μου για το αν θα πρέπει η κα Ακρίτα να έχει το δικαίωμα να ασκεί σκληρή κριτική.]
Να το συνοψίσω για να το καταλάβετε καλύτερα.
Μια ανοικτή κοινωνία, μια φιλελεύθερη δημοκρατία, πρέπει να ανέχεται το είδος της σάτιρας που υπηρετεί ο κ. Σεφερλής. Ακόμα κι αν προσβάλλει κατάφωρα ομάδες και δημόσια πρόσωπα. Επειδή ο λόγος του κ. Σεφερλή είναι σατιρικός, πρέπει να απολαμβάνει ένα επιπλέον στρώμα προστασίας ως προς την εκφορά του.
Μια ανοικτή κοινωνία, μια φιλελεύθερη δημοκρατία, πρέπει να επιτρέπει τη σκληρή κριτική στο είδος της σάτιρας που υπηρετεί ο κ. Σεφερλής. Ακόμα κι αν ο ίδιος θεωρεί ότι αυτή η κριτική τον προσβάλλει. Επειδή ο λόγος της κας Ακρίτα είναι πολιτικός, πρέπει να απολαμβάνει πολλά επιπλέον στρώματα προστασίας ως προς την εκφορά του.
Ελευθερία του λόγου και της έκφρασης σημαίνει ότι πρέπει να ανεχόμαστε τον ακροδεξιό, τον ρατσιστικό, τον ομοφοβικό, τον σεξιστικό λόγο. Είναι δύσκολο, το ξέρω, αλλά αυτό είναι το κόστος της ελευθερίας του λόγου. Αλλά είναι άλλο να ανεχόμαστε αυτά τα είδη λόγου και να μην τα περιορίζουμε κι άλλο να εμποδίζουμε ή να περιορίζουμε την κριτική αυτών των ειδών λόγου.
Είναι απαράδεκτο να απαγορευθεί το ένα από τα δύο είδη λόγου. Είναι το ίδιο απαράδεκτο να επιτρέπεται το ένα και να απαγορεύεται, ουσιαστικά, το άλλο.
Προφανώς, πρέπει να έχουμε το δικαίωμα να χαρακτηρίζουμε ακροδεξιούς όσους θεωρούμε ακροδεξιούς, ρατσιστές όσους θεωρούμε ρατσιστές, ομοφοβικούς όσους θεωρούμε ομοφοβικούς, σεξιστές όσους θεωρούμε σεξιστές.
Ο στόχος μας πρέπει να είναι η «ελεύθερη αγορά των ιδεών» (μια ιδέα του John Stuart Mill που μετέφερε στη νομική θεωρία ο Oliver Wendell Holmes). Στην πραγματικά ελεύθερη αγορά προϊόντων και υπηρεσιών, κανείς δεν πρέπει να προστατεύεται από τον ανταγωνισμό. Στην πραγματικά ελεύθερη αγορά των ιδεών, κανένα είδος λόγου δεν πρέπει να προστατεύεται από τη σκληρή κριτική εις βάρος του.
Η απόφαση είναι λανθασμένη και απαράδεκτη για μια ανοικτή κοινωνία. Ελπίζω το Εφετείο να ανατρέψει την πρωτόδική απόφαση το ταχύτερο. Μέχρι να συμβεί αυτό, η απόφαση κατά της κας Ακρίτα αποθαρρύνει την κριτική, «παγώνει τον λόγο» (chilling effect). Αυτό είναι ανεπίτρεπτο σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία.
Ο χρήστης Aristides Hatzis είναι με τους Aristides Hatzis και Aristides Hatzis.
Η κεντρική φωτό είναι από το προφίλ του Αριστείδη Χατζή στο instagram
