Ασπάλαξ
Για να καταλάβουμε και να εμπνευστούμε από τις ΗΠΑ, θα πρέπει να τις μελετήσουμε έξω από το πρίσμα των εικόνων και των συνθημάτων που έχουμε συνηθίσει.
Οι ΗΠΑ είναι το πρώτο στην ιστορία κοινωνικοπολιτικό πείραμα, το οποίο έσπασε τις νόρμες των κλασικών, παραδοσιακών ευρωπαϊκών αντιλήψεων.
Το δεύτερο μεγάλο κοινωνικοπολιτικό πείραμα που είχαμε στην ιστορία ήταν η ΕΣΣΔ.
Από αυτά τα δυο πειράματα, το δεύτερο απέτυχε και τα απομεινάρια του ακολουθούν την πολιτική φιλοσοφία του πρώτου που πέτυχε.
Αλλά για να δούμε τους λόγους που πέτυχε το πρώτο, που πέτυχαν οι ΗΠΑ, θα πρέπει να εστιάσουμε σε κάποιους βασικούς άξονες, που καθόρισαν την εξέλιξη αυτού του πειράματος.
Οι ΗΠΑ δομήθηκαν πάνω στη φιλελεύθερη φιλοσοφία του Tζων Λοκ και την προτεσταντική ηθική.
Αυτό τι είχε ως αποτέλεσμα;
Να μην μεταφέρουν από την Ευρώπη τις φεουδαρχικές αντιλήψεις. Την λεγόμενη αριστοκρατία του αίματος.
Στην Αμερική υπάρχει η αριστοκρατία, αν θέλουμε να την ονομάσουμε έτσι, της εργασίας. Μπορείς να ανέβεις κοινωνικά, ανεξάρτητα του ποιος είσαι, με την εργατικότητά σου, την καινοτομία σου και την αποδοτικότητα σου.
Γι’ αυτό η επιχειρηματικότητα στις ΗΠΑ είναι αρετή.
Ο χρόνος για να κάνεις μια νέα επιχείρηση, να κάνεις την ιδέα σου επιχειρηματική πράξη, είναι ελάχιστος και δίχως σοβαρό κόστος. Δεν έχουν την κρατική γραφειοκρατία και το νομικό σύστημα που έχουμε εμείς και το οποίο εμποδίζει την ελεύθερη επιχειρηματικότητα, κάνοντας την οικονομία μας μια καρικατούρα σοβιετικού συστήματος.
Στη Αμερική, η αποτυχία σε μια επιχειρηματική προσπάθεια, αποτελεί το κίνητρο για μια νέα προσπάθεια, που μπορεί να φέρει επιτυχία. Αυτό φαίνεται και στο σύστημα που έχουν για τον δανεισμό και την πτώχευση. Βασικός άξονας στον δανεισμό είναι η πιστοληπτική ικανότητα του ατόμου, ενώ όταν υπάρχει ενέχυρο και η τράπεζα το παίρνει, η υποχρέωση σταματά εκεί για τον δανειζόμενο, άσχετα αν η τράπεζα μετά, πάρει πίσω από το ενέχυρο, το ποσό του δανείου που δεν καταβλήθηκε, πρόβλημά της, έκανε το ρίσκο και πληρώνει και το κόστος. Δεν είναι όπως εδώ, που η τράπεζα σου παίρνει μέχρι και μια λίβρα κρέας αν δεν μπορείς να αποπληρώσεις το δάνειό σου, κάνοντάς σε κοινωνικά νεκρό. Εδώ το σύστημα είναι φεουδαρχικό και σε μια αποτυχία μπορείς να ξεπέσεις στο επίπεδο του δούλου, μην μπορώντας ποτέ να ανακάμψεις.
Η Αμερική έχει ένα σύστημα που η προσπάθεια ανταμείβεται, ενώ η τεμπελιά τιμωρείται με κοινωνικό αποκλεισμό.
Ο αμερικανός, τον πετυχημένο επιχειρηματία τον έχει ως πρότυπο και ως κίνητρο για εξέλιξη και αυτό φάνηκε στις εκλογές με τη νίκη του Donald Trump.
Στην Αμερική το κομματόσκυλο δεν πάει μπροστά, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα.
Επειδή, η Αμερική δεν γνώρισε μονάρχη και επαναστάτησε στον άγγλο μονάρχη, δεν ανέχεται τον έλεγχο της εκκλησίας, από την κεντρική εξουσία, δεν ανέχεται ένα κρατικό εκκλησιαστικό δόγμα, ούτε την αυταρχικότητα κάποιου εκκλησιαστικού αξιωματούχου. Αντίθετα, επενδύει έντονα στην θρησκευτική αυτοδιάθεση. Είναι πανεύκολο στην Αμερική να φτιάξεις μια θρησκεία, να πιστεύεις σε ότι θες και το κράτος να μην σου επιβάλει καμία επίσημη πίστη.
Αυτά είναι τα ονόματα των φιλοσόφων, των πολιτικών και των ιστορικών από την αρχαιότητα που επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την σκέψη του αμερικανού:
Όμηρος, Αριστοτέλης, Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Πλούταρχος, Ξενοφών, Σοφοκλής, Ευριπίδης, Κικέρων, Οράτιος, Κάτων, Βιργίλιος, Τάκιτος, Μάρκος Αυρήλιος, Καίσαρ.
Βασικό φιλοσοφικό ρεύμα που καλλιεργήθηκε στις ΗΠΑ είναι ο πραγματισμός, με βασικό εκπρόσωπο τον William James, όπου η αλήθεια μιας ιδέας είναι η λειτουργικότητά της. Η αλήθεια μιας σκέψης δεν είναι απόλυτη και αμετάβλητη, αλλά γίνεται στην πραγματική ζωή και αποκτά σημασία μέσα από την εφαρμογή και τη χρησιμότητά της. Μπορείτε να βρείτε βιβλία του William James στα ελληνικά και σας προτείνω το “Πραγματισμός”, από τις εκδόσεις Εκκρεμές.
Με λίγες λέξεις, η φιλοσοφική τοποθέτηση των αμερικανών συνοψίζεται με: τον ορθολογισμό, τον εμπειρισμό, τον ρεαλισμό και τον πραγματισμό.
Ο Αμερικανός θεωρεί την ισχυρή κρατική εξουσία και το σπάταλο κράτος, ως αιτίες για την αφαίρεση των ελευθεριών του και την κλοπή των χρημάτων του.
Δεν αντέχει να ακούει για αναδιανομή εισοδήματος, κρατικά επιδόματα, και προσλήψεις στο δημόσιο. Τα θεωρεί κλοπή, μεγάλη δικτατορική κλοπή.
Το μοναδικό ιδεολογικό στίγμα που χαρακτηρίζει τον αμερικανό, είναι ο φιλελευθερισμός, τον οποίο τα λαϊκά στρώματα ονομάζουν αμερικανικό όνειρο και γίνεται με την επιτυχία μέσα από την ατομική προσπάθεια.
Στις ΗΠΑ δεν στερέωσαν ποτέ ιδεολογίες όπως ο σοσιαλισμός, η σοσιαλδημοκρατία ή ο κομμουνιστικός μαρξισμός.
Το πολιτικό φάσμα είναι μέσα στο κυρίαρχο πολιτικό ρεύμα του φιλελευθερισμού και η ριζοσπαστική – συντηρητική τοποθέτηση παίζει μέσα σε αυτό το πλαίσιο. Γι’ αυτό, όταν ακούτε έναν αμερικάνο να λέει πως είναι συντηρητικός ή προοδευτικός, να ξέρετε πως δεν έχει καμία σχέση με έναν αριστερό ή δεξιό έλληνα.
Για έναν αμερικάνο, ο αριστερός ή ο δεξιός έλληνας, με το οικονομικό σύστημα που εφαρμόζει, θεωρείται σοσιαλιστής.
Με λίγα λόγια προσπάθησα να σας δώσω ένα πλαίσιο, έτσι ώστε να έρθετε σε μια πρώτη επαφή με την πραγματική Αμερική και όχι τις φαντασιοπληξίες που κυριαρχούν στη χώρα μας.
Ο Αντώνης Φουντούλης | www.o-klooun.com
Για περισσότερα, σας προτείνω μια ενδεικτική βιβλιογραφία, που μπορεί να σας βοηθήσει.
1. ΗΠΑ Από το 1776 έως σήμερα
Συγ. Θάνος Βερέμης
Εκδ. Ι. Σιδέρης
2. Το πολιτικό σύστημα των Η.Π.Α.
Συγ. Θανάσης Διαμαντόπουλος
Εκδ. Πατάκης
3. Η δημοκρατική πολιτεία στον Αλέξης ντε Τοκβίλ
Συγ. Ναυσικά Παπανικολάτου
Εκδ. Επίκεντρο
4. Στις ρίζες της αμερικανικής Δημοκρατίας
Συγ. Κωνσταντίνος Τσάτσο
Εκδ. Ευθύνη
5. Δοκίμιο για την Αμερική
Συγ. Γιώργος Θεοτοκάς
Εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας
6. Η δημοκρατία στην Αμερική
Συγ. Αλέξης ντε Τοκβίλ
Εκδ. Στοχαστής
