Ασπάλαξ
Στις 31 Οκτωβρίου του 1517 ο Λούθηρος θυροκόλλησε στον Καθεδρικό Ναό της Βιτεμβέργης 95 Θέσεις για τη Μεταρρύθμιση του Καθολικισμού. Ποιος ήταν ο μοναχός που πυροδότησε μια από τις μεγαλύτερες επαναστάσεις στον κόσμο;
Στόχος του Μαρτίνου Λούθηρου ήταν να καυτηριάσει τις καταχρήσεις της Καθολικής Εκκλησίας. Η θυροκόλληση των 95 Θέσεών του στην είσοδο του Καθεδρικού της Βιτεμβέργης στις 31 Οκτωβρίου του 1517 έμελλε να αλλάξει συθέμελα όχι μόνο τη Γερμανία και την Ευρώπη αλλά και όλον τον κόσμο. Για να αποτιμήσει όμως κανείς καλύτερα τον σεισμό που προκάλεσε η Λουθηρανική Μεταρρύθμιση στους κόλπους της Καθολικής Εκκλησίας πρέπει πρώτα να ανατρέξει στην θεολογική ιστορία του Μεσαίωνα.
Η χριστιανική πίστη κατά τον ύστερο μεσαίωνα κυριαρχείται από το ρωμαιοκαθολικό μονοπώλιο για όλα τα ζητήματα. Αυτό άλλωστε υποδηλώνει το επίθετο «καθολικός». Aυστηρά δόγματα και κανόνες καθορίζουν τον βίο των πιστών και πίσω από κάθε πτυχή της ζωής κρύβεται ένας θεός τιμωρός που επιβλέπει τις ανθρώπινες πράξεις και δεν συγχωρεί. Η προσωπική δυστυχία, οι πόλεμοι, οι κρίσεις κάθε είδους αλλά ακόμη και τα ακραία φυσικά φαινόμενα εξηγούνταν ως προϊόντα μαγείας είτε ως συνέπειες της δράσης δαιμόνων αλλά και ανθρώπων που έχουν συνάψει συμφωνία με τον διάβολο. Το κυνήγι μαγισσών ήταν συχνό, πολλές εξ αυτών κατέληγαν στην πυρά.
Ο μoναστικός βίος και το ταξίδι στη Ρώμη
Ο Μαρτίνος Λούθηρος γεννήθηκε το 1483 στο Αϊσλέμπεν. Ήταν γιος ενός επιχειρηματία ανθρακωρύχου και από πολύ νεαρή ηλικία διακρίθηκε για την οξύνοιά του. Το 1501 ξεκινάει σπουδές Νομικής στην Ερφούρτη και λίγο αργότερα παίρνει τον τίτλο Magister Artium. Τον Ιούλιο όμως του 1505 συμβαίνει κάτι που θα αλλάξει για πάντα τη ζωή του. Κατά την επιστροφή του στην Ερφούρτη μετά από μια επίσκεψη στο πατρικό του ο Λούθηρος βρέθηκε στο έλεος μιας ισχυρής καταιγίδας. Κυριευμένος από τον φόβο μπροστά στο μένος της φύσης και νιώθοντας ότι ο θάνατος ήταν κοντά, σκέφτηκε ότι θα εμφανιζόταν ενώπιον του Θεού απροετοίμαστος. Μέσα στον πανικό του ζήτησε την βοήθεια της Αγίας Άννας, προστάτιδας των ανθρακωρύχων υποσχόμενος να ακολουθήσει τον μοναστικό βίο. Δώδεκα μέρες αργότερα χτύπησε την πόρτα του μοναστηριού των Αυγουστίνων στην Ερφούρτη, όπου και έγινε δεκτός ως μοναχός.
Μέσα από τη μοναστική ζωή ο Λούθηρος ήθελε να φτάσει στην Θεία Χάρη. Από την πρώτη στιγμή ξεχώρισε για την σχολαστική εφαρμογή των κανόνων του τάγματος. Προσευχόταν έξι ώρες τη μέρα, ακολουθούσε αυστηρή δίαιτα και εξομολογούνταν τακτικά. Το 1507 έγινε ιερέας. Το 1510 ο Λούθηρος, ως εκπρόσωπος του τάγματος των Αυγουστίνων μοναχών, ταξίδεψε στη Ρώμη, ένα ταξίδι που έμελλε να παίξει καθοριστικό ρόλο για τη διαμόρφωση της θεολογικής σκέψης του. Την εποχή εκείνη η Κουρία του Βατικανού αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα εξαιτίας του υπέρογκου κόστους για την ανέγερση της βασιλικής του Αγίου Πέτρου. Για να λύσει το οικονομικό αδιέξοδο, η καθολική εκκλησία εισήγαγε τα λεγόμενα συγχωροχάρτια, τα οποία παραχωρούνταν στους πιστούς έναντι αμοιβής, συγχωρώντας αμαρτίες του παρελθόντος αλλά και του μέλλοντος. Τα συγχωροχάρτια μπορούσαν να απαλλάξουν από τις αμαρτίες ακόμη και πεθαμένους και η τιμή τους κυμαινόταν ανάλογα με το εισόδημα του κάθε πιστού.
Η επανάσταση του Λούθηρου
Ενάμιση χρόνο μετά το ταξίδι στη Ρώμη ο Λούθηρος ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στη Θεολογία και αργότερα αναγορεύθηκε καθηγητής Βιβλικής Ερμηνείας στο πανεπιστήμιο της Βιτεμβέργης. Το ερώτημα που συνέχιζε να τον απασχολεί ήταν το εξής: «Τι πρέπει να κάνω για να κερδίσω τη Θεία Χάρη;» Η πειθαρχία του μοναχισμού αλλά και η βοήθεια της εκκλησίας δεν έδιναν όμως απαντήσεις. Ξαφνικά βρήκε την απάντηση που ζητούσε στην Καινή Διαθήκη, ειδικότερα στην «Προς Ρωμαίους Επιστολή» του αποστόλου Παύλου. Ο Λούθηρος άρχισε να εστιάζει ολένα περισσότερο στην έννοια της δικαιοσύνης του Θεού. Mέσα από την μελέτη των ιερών κειμένων κατέληξε στο συμπέρασμα που αργότερα θα αποτελούσε την ουσία της προτεσταντικής θεολογίας: ο θεός δεν είναι μόνο σκληρός δικαστής αλλά και πατέρας των ανθρώπων, τους οποίους και δημιούργησε με αγάπη. Η θεολογία του Λούθηρου στηρίζεται σε τέσσερις πυλώνες: 1. Στη Βίβλο, που αποτελεί τη μοναδική πηγή αλήθειας. Στην Καθολική Εκκλησία θεωρούσαν αντίθετα ότι ο Πάπας και οι Σύνοδοι διαμορφώνουν τους κανόνες της πίστης. 2. Στη Θεία Χάρη. Οι χριστιανοί δεν μπορούν να σωθούν μέσα από τις πράξεις και τα συγχωροχάρτια αλλά μόνο μέσω της Χάρης του Θεού. 3. Στον Χριστό. Η σταύρωση του Ιησού για τη σωτηρία των ανθρώπων είναι η γέφυρα προς τον Θεό. 4. Στην ίδια την πίστη. Για τον Λούθηρο η χριστιανική ζωή είναι ζήτημα πίστης. Μέσω της πίστης ο Χριστός είναι ένα με μας και βρίσκεται μέσα μας.
Σαν σήμερα ο Λούθηρος σχεδίαζε να παρουσιάσει τις σκέψεις του περί πίστης σε μια ανοιχτή συζήτηση στον Καθεδρικό της Βιτεμβέργης. Δεν εμφανίστηκε όμως κανένας να τον ακούσει κι έτσι αναγκάστηκε να στείλει τις 95 θέσεις του στον Καρδινάλιο Αλβέρτο του Βραδεμβούργου. Παράλληλα τις θυροκόλλησε στην είσοδο του ναού. Λίγο αργότερα όμως οι Θέσεις αυτές πήραν δημοσιότητα και χάρη στην πρόοδο της τυπογραφίας διαδόθηκαν στους πιστούς. Η Προτεσταντική Επανανάσταση είχε μόλις αρχίσει. Από σήμερα και για έναν ολόκληρο χρόνο οι προτεστάντες γιορτάζουν τα 500 χρόνια αυτής της επανάστασης.
Κλάους Κρέμερ / Δήμητρα Κυρανούδη | www.dw.com
